Eğitimde Finans Kaynakları -2-

Eğitimde Finansman Kaynakları

Günümüzde önemli bilgi, bireyler ve toplumlar için bir güçtür ve çok değerlidir. Bu nedenle, bilginin üretimi de son derece önemli bir konudur. Bilginin üre­timi ise, öncelikle eğitim sürecini gerekli kılar. Küresel çağın gereklerinden biri, yerel, ulusal ve uluslar arası alanlarda rekabet eden nitelikli, uzman işgücüne sahip olmaktır. Ülkelerin ekonomilerinin güçlü olması, toplumsal refahın yükselmesi ve sürdürülmesi için gerekli olan unsurlardan en önemlisi, niteliği yüksek olan işgücüdür. Bu bakımdan, eğitim hizmetlerinin yaygınlaştırılması, niteliğinin yükseltilmesi ve devamlılığı, ancak sürekliliği olan yeterli kaynakların kullanımıyla mümkündür. Bu kaynakların bir kısmı, hükümetler tarafından karşılanabileceği gibi bir kısmı da bireyler tarafından sağlanabilir. Eğitimin devlet tarafından veya bireysel kaynaklardan finanse edilmesi ve bu paylaşımın hangi oranda olması ge­rektiği, ülkelerin ekonomik yönden gelişim düzeylerine, tercihlerine, eğitim tale­binin büyüklüğüne, talep edilen eğitimin türüne göre farklılık gösterir .

Dünyada eğitime kaynak sağlamada genel olarak üç yaklaşım gözlenmektedir. Bunlar (Kurul, 2012: 179):

-Eğitimde kamu finansmanı yaklaşımı; eğitimimin parasal kaynakları, kamu yönetimi aracılığıyla vergilerden sağlanmaktadır. Kamu finansmanının gerekçeleri arasında fırsat eşitliğini yükseltmesi, eğitimin toplumsal yararlarını göz önüne alması, eğitim ve işgücü piyasası ile ilgili bilgileri bir araya getirerek iyi kararlar alınmasına temel oluşturması ve eğitimin ölçek ekonomisine göre planlanmasını sağlaması sayılmaktadır.

-Eğitimde özel finansman yaklaşımı; ise eğitimden yararlananların öğrenim fiyatını ödemesi ile eğitime parasal kaynak sağlanması öngörülmektedir. Özel finansmana gerekçe olarak, faydalananın bedel ödemesinin kullanımda etkinliği arttıracağı, eğitim sürecinin yargılanmasına ve sorgulanmasına olanak sağlayacağı ve bireysel tercihlerin dikkate alınacağı belirtilmiştir.

-Eğitimde karma finansman yaklaşımı; eğitime, kamu kesimi ile birlikte eğitimden fayda sağlayan bireyler, işletmeler ve gönüllü kuruluşların da parasal katkı sağlaması gerektiği ifade edilmektedir. Karma finansman yaklaşımına gerekçe olarak eğitimde yararlanan her kesimin eğitime ilgi düzeyini yükselteceği, herhangi bir kaynaktaki daralmanın diğer bir kaynakla telafi edilebilerek niteliğin düşmesinin engelleneceği ve eğitimde etkinlik ve eşitliğe katkı sağlayacağı belirtilmektedir.

Kamusal harcamalar, eğitim-öğretim hizmetlerinin verilebilmesi için yapılan devlet harcamalarını ifade eder. Kamu harcamalarında şeffaflık, denetlenebilirlik ve genel muhasebe ilkelerine uygunluk sağlamak amacıyla 2003 yılında kamu mali yönetimi ve kontrol kanunu çıkarılmıştır. Bu harcamalar devletin, vergi, borç ve diğer gelirlerinden karşılanan harcamalardır. Borçlar da nihai olarak vergilerle ödenir. Dolayısıyla, eğitim için yapılan kamusal harcamaların kaynağı ülkede yaşayan ve vergisini veren tüm fertlerdir. Tüm toplum fertleri doğrudan veya dolaylı yoldan vergi verdiklerinden, eğitime yapılan kamusal harcamalarda toplumun her ferdinin katkısı vardır. Tüm toplum fertleri zorunlu eğitimden geçmektedir. Bunun anlamı, tüm toplum fertleri kendi oluşturdukları kaynaklarla kendi eğitimlerini sağlamaktadırlar. Kişisel harcamalar yanında, verdikleri vergilerle de eğitimin finansmanına katkıda bulunmaktadırlar .

Eğitim finansmanı değerlendirilirken de genel olarak üç farklı tür finansman yöntemi karşımıza çıkmaktadır. Bunlardan birincisi doğrudan finansman yöntemi olup, burada devletin müdahalesi kaçınılmazdır. Devlet, bu malların finansmanını tam kamusal mallarda olduğu gibi vergilerle karşılamaktadır. Diğer finansman yöntemi ise kısmi finansman yöntemidir ve eğitim malının vergi yerine harçlarla karşılanmasıdır. Son olarak dolaylı finansman yöntemi bulunmaktadır. Bu yönteme göre eğitim malı kamu ve özel sektör tarafından finanse edilmektedir. Devlet eğitim malı arz ederken, özel sektöre de bu konuda ayrıcalık tanımakta ve bir anlamda eğitimin özelleştirilmesi sağlanmaktadır.

Mehmet Birekul, 2016