LİBERALİZM, LİBERAL EKONOMİ ve OSMANLI EĞİTİM SİSTEMİNİN LİBERAL EKONOMİK YAPISI -II-

LİBERAL EKONOMİ

Ekonomik liberalizm,  liberalizmin temellerini atan ilk düşünürlerin, bireylerin mülkiyet hakkı ve devletten bağımsız ekonomik özgürlük kavramlarına dikkat çekmesi üzerine oluşmuş siyasi ideoloji.

Ekonomik liberalizm,  kapitalizmin temel bir ögesi olarak kabul edilir . Klasik liberalizm, neo liberalizm,  liberteryelizm ve bazı muhafazakar akımlarla ilişkili bir kavramdır.

Liberalizmin fikir babası olan John Locke, mülkiyet hakkının önemini belirtmiş ancak zenginliğin eşitçe paylaşılmasını; bunun sonucunda her bireyin mülk hakkına sahip olabileceğini söylemiştir. İlk liberal düşünürlerden biri olan Adam Smith bu düşünceyi desteklememiş, ve bu fikirden bağımsız yola çıkarak, mülkiyet hakkının; sisteme en çok yarar sağlayan ve daha çok hak edenin elinde daha fazla olması gerektiğini savunmuştur. Bu şekilde Adam Smith ekonomik liberalizmin temellerini ortaya koymuştur. İnsanların çalışmaya ve başkalarını memnun etmeye teşvik edilerek, hem sistemin işleyişini sağlaması, bunun üzerine insanların kişisel ve maddi çıkarlarını göz önünde tutması sağlanarak daha verimli çalışmaya teşvik edilmesi, hem de başka bireyleri daha fazla memnun edebilmesi ve bunun karşılığında daha fazla maddiyat sahibi olabilmesi fikri, ekonomik liberalizmin temel yapı taşlarını oluşturur.

Ekonomik liberalizm belirli bir sınıra dek hükümetin düzenlemelerine karşı destekleyici eğilimler gösterse de bu durum  serbest ticareti ve  açık rekabeti engellediğinde piyasaya yönelik devlet müdahalesine karşıdır. Tekellerin kaldırılması amacıyla devlet müdahalesi desteklenir. Kökenini “bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler” ifadesinden alır. Ayrıca üretim noktasında özel mülkiyeti savunur ve destekler. Ekonomik liberalizm, devlet tarafından serbest piyasaların lehine iken, devletin kamu malları sağlamada yasal bir etken olduğunu savunur.

Ekonomik liberalizm, piyasa mekanizmasına faklı bir yaklaşım olarak ekonomik planlama fikrine karşı çıkar. Ekonomik liberalizm;  sosyal liberalizmin yanı sıra merkantilizm, komünizm, sosyalizm, piyasa sosyalizmi, devlet kapitalizmi  ve faşist ekonomi  gibi diğer ekonomik modellerle çelişmektedir.

Rekabet: Rekabet içinde olan bireyler, her zaman ismini duyurabilmek ve daha fazla maddiyat sağlayabilmek için daha çok çalışırlar. Bunun sonucunda insanlık için daha iyi şeyler üretirler. Bu şekilde sistem her zaman daha iyi olanı kabul eder. Sistemin kabul etmedikleri de daha iyi olabilmek için daha çok çalışır, hem de diğerleriyle büyük bir rekabet içine girer.

Mülkiyet: Ekonomik liberalizmin en temel yapı taşıdır. Mülkiyet bireylere verilen bir ödül görevi görür. İyi çalışmalarının, sisteme ve düzene yaptıkları katkılar, onların ne kadar maddiyat ve mülkiyet kazanacaklarını belirler. Sisteme katkı yapmayanlar ve çalışmayanlar mülkiyet sahibi olamaz. Bu şekilde her insan çalışmaya teşvik edilir ve insanlığın daha da ilerlediği savunulur.

Serbest Piyasa Ekonomisi: Serbest piyasa ekonomisi, ekonomik liberal düşünürler tarafından, bütünleştirici bir dal olarak tanımlanmıştır. Serbest piyasa ekonomisi olmazsa, ekonomik liberalizmin temel kuralları işleyemez.

Özgür Ticaret: Her insan özgürce ticaret yapabilmeli, devlete bağlı kalmamalı ve insanları memnun edecek ürünler üretebilmelidir.

Yazının devamı haftaya….

                                                                                                           Mehmet Birekul, 2015